Gỡ rối pháp lý cho người chuyển giới - Kỳ 3: Cơ quan chức năng cũng khổ

Biết chắc chắn thay hình đổi dạng sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy trong cuộc sống, đặc biệt là giấy tờ pháp lý nhưng vì nhiều lý do, nhiều người vẫn chuyển giới.

Trong một lần Công an Q.Bình Thạnh (TP.HCM) đột nhập “động lắc” trên đường Điện Biên Phủ (P.15) phát hiện rất nhiều thanh niên, đặc biệt là nữ. Trong một phòng nhỏ trên lầu 1 có 10 người (5 nam, 5 nữ), kiểm tra nhanh phát hiện tất cả dương tính ma túy. Các cô gái đều trẻ đẹp, vóc dáng thon thả, chân dài, nước da trắng mịn, tóc dài uốn lượn tự nhiên, ăn mặc “nóng bỏng”. Thế nhưng, khi trinh sát mời những người này lên ghi lời khai, nghe giọng nói mới tá hỏa, đặc biệt khi họ xuất trình hộ chiếu thấy hình ảnh trong hộ chiếu giống hệt bên ngoài nhưng tên thì toàn “Văn” chứ không thấy “Thị”… Khẩn trương tiến hành xác minh lý lịch, công an xác định cả 5 “cô” đều là nam cải nữ. Với kết quả này, công an buộc phải chỉnh sửa số người bị phát hiện ở lầu 1 là 10 nam cho đúng với thực tế, chứ không phải 5 nam, 5 nữ như thống kê ban đầu.

Thượng tá Phạm Công Nghĩa, Trưởng Công an P.2 (Q.Tân Bình), cho biết không ít lần phường kiểm tra hành chính khách sạn, nhà trọ phát hiện nhiều thanh thiếu niên có dấu hiệu sử dụng ma túy tổng hợp; khi đưa về phường làm việc mới phát hiện ngoại hình là nữ nhưng trong giấy tờ ghi giới tính nam. Nhiều người xin "cho qua", nhưng trước tình huống này chỉ huy công an phường phải cử cán bộ đến địa phương đương sự xác minh hồ sơ lý lịch, giới tính; đồng thời tra cứu tàng thư, tiền án tiền sự tại phòng nghiệp vụ của Công an TP.HCM. Qua đó, công an phường mới tiến hành lập hồ sơ xử lý cho đúng thủ tục pháp lý, chứ không thể dựa theo lời khai của đương sự.

Tương tự, tại cửa khẩu sân bay Tân Sơn Nhất, công an cửa khẩu cũng đã nhiều lần tiếp nhận những trường hợp chuyển giới xuất cảnh đi nước ngoài. Khi kiểm tra hộ chiếu, an ninh cửa khẩu phát hiện ngoại hình không giống trong hộ chiếu nên đề nghị xuất trình thêm giấy tờ khác chứng minh,  nhưng hầu hết không xuất trình được. Những trường hợp này, an ninh cửa khẩu phải báo cáo cho cấp trên xác minh nhanh lý lịch của hành khách rồi mới giải quyết cho đi hay không.

Đa số người chuyển giới muốn đi đổi lại giấy CMND do bị cơ quan chức năng hay thẩm tra, vặn hỏi… Mục đích đổi CMND là làm sao hình ảnh sau khi chuyển giới giống với hình ảnh trong CMND, hộ chiếu để thuận lợi đi lại, giao dịch, xuất ngoại, công chứng giấy tờ...

Theo một cán bộ giải quyết thủ tục làm CMND của Công an TP.HCM, có những trường hợp đến làm CMND không thể nhận ra là người chuyển giới. Từ khuôn mặt, tóc tai, áo quần, vóc dáng, giọng nói là nữ nhưng khi kiểm tra kỹ hộ khẩu mới biết đó là nam. Những trường hợp này, cơ quan công an yêu cầu chụp ảnh lại sao cho tóc tai gọn gàng, gương mặt giống nam cho đúng quy định. “Không có quy định nào cấm người chuyển giới đi đổi lại CMND. Những người chuyển giới muốn đổi lại CMND cứ đến cơ quan công an sẽ được giải quyết như người dân bình thường khác. Tuy nhiên, đa số người chuyển giới khi đi chụp hình CMND thường trang điểm, đeo bông tai, dùng kẹp cài, tóc dài, mặc áo hở ngực (ngực đã được làm lại giống như phụ nữ - PV)… là không đúng quy định. Cơ quan công an luôn yêu cầu những trường hợp này chụp hình lại, phải bới tóc cao gọn gàng như con trai để lộ trán, 2 tai, tốt nhất nên mặc áo sơ mi bên trong, khoác áo bên ngoài”, vị cán bộ này cho biết thêm và khẳng định dù cấp lại CMND nhưng phần giới tính vẫn ghi rõ là “nam”.

Tương tự, từ trước đến nay Phòng Quản lý xuất nhập cảnh (QLXNC), Công an TP.HCM chưa từ chối trường hợp cấp mới hộ chiếu, cấp đổi hộ chiếu nào (nếu có đầy đủ giấy tờ hợp lệ). Trước đây, Cục QLXNC phía Nam (Bộ Công an) phát hiện một trường hợp hồ sơ cấp đổi hộ chiếu hình ảnh khác xa với hình ảnh trong hộ chiếu cũ. Sau khi kiểm tra lại mới phát hiện trường hợp này là chuyển giới nên yêu cầu bổ sung một số giấy tờ liên quan chứng minh 2 hình ảnh trên là một thì mới được cấp hộ chiếu.