Dùng hóa chất tái chế bún

PV Thanh Niên thâm nhập một lò bún tại TP.HCM, phát hiện cơ sở này sử dụng hóa chất để sản xuất và tái chế bún ôi, thiu thành bún tươi mới. Mỗi ngày, cơ sở tung ra thị trường 3-4 tấn bún.

Trong vai người đang cần việc làm, PV xin làm công nhân tại cơ sở sản xuất bún tươi của bà Hoa, nằm trên đường số 4, P.4, Q.8.

Đoàn kiểm tra tiến hành niêm phong hóa chất thu giữ được tại cở sở sản xuất bún bà Hoa. Ảnh: Hải Nguyên - Công Nguyên

Cơ sở hoạt động sản xuất từ 12 giờ trưa đến 3 giờ sáng hôm sau. Vì là “lính mới” nên PV được hướng dẫn các công đoạn làm bún, từ giặt bao đựng bột để tận dụng bột còn dính ở bao, quét gom bột vương vãi trên sàn… đến xay bột, cán bún.
Theo quan sát của PV, hầu hết các công nhân ở đây khi làm việc đều mình trần, tay không và có thói quen hút thuốc xong ném tàn, khạc nhổ ngay trên sàn nhà. Do tiếp xúc nhiều với nước, hóa chất, tay chân nhiều công nhân bị lở loét, nhưng họ chẳng ngần ngại vốc bột, bún thành phẩm cho vào bịch. Chưa hết, trong các công đoạn sản xuất bún thường vương vãi nguyên liệu ra sàn, sau đó được quét thu gom lại cho vào máy xay bột để tiếp tục làm bún. PV khi lần đầu được phân công quét thu gom bột, bún rơi vãi dưới sàn nhà, định hốt đem đổ liền bị con trai bà chủ quát: “Để đó lát nữa đổ vào máy đánh lại!”.

Những công nhân ở đây đều đi chân đất, không mặc áo, tay không làm bún. Ảnh: Hải Nguyên - Công Nguyên

“Đói thì ăn mì, đừng ăn bún”!
Qua tìm hiểu, PV còn biết lò bún của bà Hoa thường xuyên thu gom bún ế, bún thiu về tái chế thành bún mới.
1 giờ 30 phút sáng 28.6, chiếc xe tải màu trắng mang biển số 57M-18… lấy bún từ lò của bà Hoa chạy đến giữa cầu Chánh Hưng thì quẹo trái, qua đường Xóm Củi, rồi rẽ vào đường Cần Giuộc (P.12, Q.8), dừng lại trước hẻm 137. Hai thanh niên nhanh chóng vận chuyển 40 giỏ bún (mỗi giỏ 30-40 kg) vào sâu trong hẻm giao cho những người buôn bán tại khu vực chợ Xóm Củi vào sáng sớm. Sau đó, chiếc xe tải tiếp tục chạy về chợ Phú Xuân (H.Nhà Bè) bỏ mối 13 giỏ bún ở đây, rồi quay đầu chạy về chợ Tân Mỹ (Q.7) tiếp tục bỏ nốt số bún trên xe trước khi chạy thẳng về lò bún của bà Hoa để tiếp tục lấy hàng đi giao.

Nam công nhân đứng dẫm lên bột đổ trên sàn nhà. Ảnh: Hải Nguyên - Công Nguyên

2 giờ sáng, xe cộ tấp nập ra vào nhà bà Hoa để lấy bún, vận chuyển đưa đến các điểm tiêu thụ. PV bám theo một người đàn ông cởi trần, mặc quần soọc chạy xe ba gác chất 9 giỏ bún tươi lao thẳng về phía đường Trần Xuân Soạn, rồi chạy về chợ Tân Quy (P.Tân Quy, Q.7). Anh này phân chia bún đến một số sạp trong chợ rồi quay về lò bún của bà Hoa tiếp tục chất đầy bún lên xe ba gác và chở đi tiếp.
Ngoài xe ba gác, xe tải vận chuyển bún đi bỏ các mối, mỗi đêm còn có hàng chục lượt xe máy của các tiểu thương bán ở các chợ gần đó đến nhà bà Hoa lấy bún về bán.
Tại chợ Tân Quy (Q.7), một người bán bún lấy mối của bà Hoa cho PV biết: “Bán bún đâu sợ ế, vì có ế cũng trả lại cho lò bún để họ nấu lại. Các xe bỏ bún cứ khuya hôm trước đến bỏ bún cho chúng tôi, khuya hôm sau họ quay lại đưa bún mới và thu bún cũ về. Vì vậy chúng tôi cứ lấy thoải mái bán mà không lo bị ế”. Chúng tôi đến một điểm bán bún tươi trên đường Phạm Hùng (Q.8) với nhã ý với người bán “muốn tìm mua bún ế về cho heo ăn” thì nhận được câu trả lời: “Làm gì có bún bán cho heo ăn? Bún bán ế, bún thiu sẽ trả về cho lò theo giá cũ”. Một người khác chen vào: “Có hôm chúng tôi lấy vài trăm kg bún, bán ế, còn dư là chuyện bình thường. Lò bún bỏ cho tôi giá nào thì khi thu lại bún cũ họ cũng tính giá y vậy. Do đó, chúng tôi cứ lấy về bán thoải mái, đâu có sợ lỗ đâu mà lo”.

Sau đó công nhân này hốt bột dưới sàn cho vào máy đánh bột. Ảnh: Hải Nguyên - Công Nguyên

Bún thu gom về, theo bà Hoa là để tái chế thành bún tươi mới, đem ra chợ bán tiếp. Cụ thể, bún bán không hết của ngày hôm trước được đưa về lò, phần nào hư, nát quá thì để cho heo; còn lại dùng nước rửa sạch, làm ráo, rồi cho vào máy quay chung với bột mới (bột nguyên liệu mới) rồi tiếp tục đưa qua máy tạo sợi cho ra bún mới. Để bún cũ, bún ế sau khi được tái chế không bị hôi mà còn có mùi thơm, cơ sở dùng một loại dung dịch màu trắng trộn vào. Loại dung dịch này được bà Hoa bật mí mua ở chợ Kim Biên, Q.5.
Nghe “bật mí” của chủ cơ sở, PV rùng mình và nghĩ đến lời một công nhân “đàn anh” dặn dò: “Làm ở đây, mày chớ dại mà ăn bún! Đói thì lấy mì mà ăn. Bọn tao hằng ngày không dám ăn dù chỉ một cọng. Bà chủ bảo lấy bún ăn sáng nhưng bọn tao thà ăn mì tôm sống còn hơn!”.

Bún ế, bún cũ được đưa về lò bún của bà Hoa để tái chế thành bún mới. Ảnh: Hải Nguyên - Công Nguyên

Hóa chất trong từng công đoạn
Sau khi thu thập đầy đủ những chứng cứ về cơ sở sản xuất bún bẩn, PV Thanh Niên chuyển toàn bộ đến UBND Q.8 và lãnh đạo địa phương đã nhanh chóng lên kế hoạch, thành lập đoàn kiểm tra liên ngành, phối hợp cùng PV tiến hành kiểm tra cơ sở sản xuất bún nói trên vào chiều 1.7.
Khi đoàn đến nơi, mặt sàn khu vực sản xuất bún nhầy nhụa nước, bún tươi vương vãi khắp dưới sàn nhà. Thấy đoàn đến, một thanh niên vội dùng vòi nước xịt sàn nhà cho sạch hơn. Khu vực ngâm gạo và chứa nguyên liệu bột (xay từ gạo) thì ẩm thấp, nhầy nhụa nước. Bồn chứa nước dùng ngâm gạo để trống, không có nắp che đậy, trong khi theo chủ cơ sở gạo phải ngâm 3-4 ngày mới đem xay bột để làm bún. Gạo sau khi xay thành bột được cho vào bao để ngổn ngang dưới đất, không đảm bảo vệ sinh vì những bao bột sẽ bị ngấm nước bẩn từ sàn nhà. Những thanh niên trực tiếp làm bún mình trần xay bột, làm bún, dùng tay không bốc bún thành phẩm cho vào thúng...
Kiểm tra thêm, đoàn phát hiện tại khu vực sản xuất bún có nhiều loại hóa chất, phụ gia, nhưng đại diện cơ sở không xuất trình được hóa đơn, chứng từ mua bán, gồm: 7 kg hóa chất dạng bột trắng mịn; một số bột màu vàng chanh, màu trắng dạng cốm và dung dịch không màu, có mùi nhưng không rõ loại.
Bước đầu, đại diện cơ sở khai với đoàn kiểm tra những hóa chất, phụ gia trên mua từ chợ Kim Biên Q.5, được sử dụng trong từng công đoạn để tẩy trắng, chống mốc và tạo mùi thơm khi làm bún.
Đoàn kiểm tra liên ngành đã lập biên bản, lấy mẫu các hóa chất và bún để kiểm nghiệm, xác định các hóa chất phát hiện tại cơ sở sản xuất bún trên.

Thấy là không dám ăn bún Theo các chuyên gia về vệ sinh an toàn thực phẩm của TP.HCM và thành viên của đoàn kiểm tra, qua kiểm tra cho thấy nhiều cơ sở sản xuất bún tươi thường dùng hóa chất để tẩy trắng làm bún sáng đẹp; dùng hóa chất chống chua, chống mốc và làm cho bún sáng óng ánh. Riêng với cơ sở của bà Hoa có thêm dung dịch làm “thơm” bún ế sau khi được tái chế! “Kiểm tra cơ sở này xong về hết dám ăn bún”, một thành viên trong đoàn thốt lên.